İtalya'da yemek kültürü ve alışkanlıklarıyla ilgili abartılmış ya da yanlış anlaşılmış kurallar sosyal medyada sıkça dile getiriliyor ancak çoğu daha çok yerel geleneklere ve bireysel tercihlere dayanıyor. Yani bahsedilenlerin hepsi abartı diyememem ama bazıları bana ve pek çok İtalyan tanıdığıma saçma geliyor.
Kural olmasa da onlar bir alışkanlık olarak hayatlarını böyle yaşıyorlar ama kimse bir turistin bunları yapmasına abartıldığı gibi tepkiler vermiyor. Yine bu demek değildir ki, İtalyanların kendi alışkanlıklarını dayatmak ve dışına çıkanlara abartılı tepkiler vermek gibi bir huyları yok. 😀 Ketçap mayonezi, pizza ve makarna gibi ana yemeklerden uzak tutmaya devam edin. Spagettiyi asla kesmeyin. Ananaslı pizzayı aklınızdan dahi geçirmeyin. Çünkü bunları saygısızlık olarak görüyorlar.
Yoğurtlu baklava yenmesini istemeyiz ama Türk kahvesini kapatıp fal bakmıyorlar diye de kimseye kızmayız değil mi? Bu kurallar da biraz ikincisi gibi, onlar öyle yapıyor diye bizim de yapmak zorunda olmadığımız ve çok da önemsenmeyecek şeyler.
Abartılmış Yazılı Olmayan Kurallar
1. Sabah 11'den sonra cappuccino içilmez.
İtalyanlar belli bir saatten sonra sütlü kahveleri rahatsızlık verdiği için tercih etmiyor ama kimse sizin parasını ödeyip içmek istediğiniz bir şeye karışamaz. Mesela cappuccino, kahvaltı ile özdeşleştirilmiş ve genelde sabah saatlerinde içilir. Ancak bir turist akşam yemeğinden sonra cappuccino içtiğinde, "fazla turistik" ya da "garip" olarak içlerinden geçirebilirler sadece.
2. Yemeklerle kahve içilmez.
Kahvaltıları kahve + tatlı olan bi kültürde bu kural nasıl abartıldı bilmiyorum ki tuzlu derseniz focaccia da kahveyle yenebiliyor. Bahsedilen pizza ve makarna gibi ana yemekler ise doğru diyebilirim, benim bile garibime gidecek bir durum. Yine İtalyanlar da maksimum garipser çünkü örneğin espresso, genellikle yemeklerden önce veya sonra saf bir içecek olarak tüketiliyor.
Kahve kültürleri çoğunlukla espresso ve çeşitleri üzerine kurulmuş olduğundan ve bizim alışık olduğumuz çoğu duruma uyum sağlamaması bundan sonraki kuralların abartılmasında/yanlış anlaşılmasında etken olabilir.
3. Take away kahve bulunamaz, içilmez.
İtalya'da, take-away kahve alışkanlığı aslında yaygın değil bu doğru. Çünkü İtalyanlar için kahve, sosyal bir ritüel ve barlarda içilen bir içecektir. Bir bardak kahveyi alıp dışarıda içmek İtalya'da, özellikle geleneksel kahve kültüründe hoş karşılanmaz ve çok büyük çoğunlukla sadece espresso bulunduğundan zaten çok hızlı içilen bir içecek, anlamı da olmuyor. Alışkanlıklardan kopamayıp "to go" almayı denemiştim. Minnacık bir bardakta iki yudum espresso kapıdan çıkıncaya kadar bitti zaten. "To go till the door" kahve oldu yani 🙂 Bazı şehirlerde modern kafelerde alışık olduğumuz take-away kahve servisi de yapılıyor tabi. Hatta Roma tarihi merkeze en bilinen zincir kahveci daha yeni bu yıl açıldı.
4. Aromalı şurup eklenmiş kahve bulunamaz, içilmez.
Yine en popüler kahve türünün espresso olmasından ve aromalı kahveler ve şurupların genellikle yabancı kültürlerin etkisi olarak görülmesinden kaynaklanıyor. İtalyanlar, sade ve güçlü kahve içmeyi tercih ediyorlar ve kahvenin özgün tadına ve kalitesine büyük değer veriyorlar ancak güney İtalya'da çeşitli aromalarla yapılan kahveler de var. Yani bölgesine bağlı olarak bulunabilir ve kimse ne içtiğinize karışmaz.
5. Buzlu kahve bulunamaz, içilmez.
Alışık olduğumuz uzun kahvelerin buzlu versiyonlarını bulmak İtalya'da her yerde mümkün değil, yani gözümüzde canlanan o buzlu kahveler cidden yok. (Bulunamaz değil yine nadir ama bulunur.) Bunların yerine yazın sıcakta içilebilecek soğuk kahve alternatifleri var.
6. Kahveyi çok hızlı içmek zorundasınız.
İtalyanlar kahvelerini genelde barda ayakta ve hızlı bir şekilde içerler, hatta masada oturmak ek ücrete tabiidir. Ancak şöyle manzaralı bir masada keyifle oturup kahvenizi içmek istemeniz gayet doğal karşılanır. Zaten kim gelecek ek ücrete hayır diyebilir ki?
Abartılmamış Yazılı Olmayan Kurallar
İtalya'da "Müşteri her zaman haklıdır." ilkesi çok geçerli değil. Özellikle de restoranlarda. Yani İtalya dışındaki alışkanlıklarınızı unutun ve özellikle sayacağım bazı konularda İtalyanları gücendirmeyecek bir müşteri olun. Bazen sözlü bazen tavır olarak rahatsız olduklarını çok net belli ediyorlar. Parasını verdiğiniz yemeği yiyemeden kovan ya da tekrar restoranıma gelmeyin diyen şefler olabiliyor. Şaka değil. Çok ciddiyim. Ama yargılamadan önce bu konuda bizim de çok iyi olmadığımızı ve Adana'da kebap yanında mayonez istediği için dayak yiyen adamcağızı hatırlatırım.
1. Asla ana yemeklere ketçap, mayonez sıkma!
Aslında bu kuralların hepsi İtalyan yemek kültüründeki "soslar ve tuzlar yemeğin doğal tatlarını bastırmamalı" düşüncesi etrafında dönüyor. İtalya'da, makarna ve pizza gibi yemeklerde soslar genellikle doğal ve basit malzemelerle yapılır (domates, zeytinyağı, sarımsak, fesleğen, vb.) Ketçap ve mayonez eklemek de bu yemeklere gereksiz bir müdahale olarak görülüyor ve hatta saygısızca algılanıyor. Sanki "sen yemeği yapamadın o yüzden bu soslarla kötü tadı bastırmaya çalışıyorum" der gibi algılıyorlar. Bu kadar derin düşünmeye gerek var mı bilmiyorum, düşünmeyenler de oluyor ama ciddi tepkiler veren şefler de var. Öyle ki bizim masalarımızdan eksik olmayan tuz, karabiber, kırmızı biber gibi baharatları restoranlarda masada görmeyi geçin, misafir olduğunuz evlerde bile konulmayabiliyor.
2. Deniz ürünleri ile peynir beraber yenmez!
Sosyal medyada gördüğümüz İtalya videolarında özellikle makarna yemeklerinin üstüne hep ekstra peynir eklenilmesi, belki de İtalya seyahatinde yapmazsan olmaz bir aktivite gibi düşünülmesine yol açtı. Ancak peynir her yemeğe eklenmez. Özellikle deniz ürünleri yemeklerinde, peynir asla kullanılmaz çünkü peynirin lezzetinin, deniz ürünlerinin doğal tatlarını bastırdığı ve iki tadın birbirleriyle uyumsuz olduğu düşünülür. Örneğin, spagetti alle vongole (midye spagetti) veya karidesli risotto gibi deniz ürünleri içeren yemeklerde peynir eklemeyi hoş karşılamazlar. Peynir et yemeklerine de çoğunlukla eklenmez ama bolognese gibi bazı etli makarna tariflerinde, Pecorino ya da Parmigiano Reggiano gibi peynirler serpilebilir.
3. Ananaslı pizzayı aklından dahi geçirme!
Ananaslı lahmacun yensin ister miydiniz? Tatlı bir meyvenin pizzada işini ben de anlayamıyorum. Sevenler varsa da İtalya'da kelimesi bile yasaklı aman ha. Bizdeki Greek yoghurt tetiklenmesinin kat ve kat fazlasını görürsünüz. Hatta bazı restoranlar menüye koyuyor, ille de istiyorsan 100 Euro diye. Normal pizzalar 10-15 Euro iken.
4. Tavuklu pizza yapılmaz!
İtalyanlar pizzayı bizdeki pizzalar gibi dolu dolu da yapmıyor zaten. İlk gittiğimde o şoku ufak çaplı yaşamıştım. Hele ki dikdörtgen kesilip tartılarak satılan pizzalar bana annemin de yaptığı sebzeli börekler gibi gelmişti. Tamamen doğal ürünlerle oldukça sade yapıyorlar. Ancak gerçekten hiçbir yerde tavuklu pizzaya rastlamadım. İtalyan pizzasında geleneksel bir malzeme olarak kabul edilmiyormuş çünkü pizzanın atası domates ve mozzarella gibi malzemelerden olduğundan bunların, et ürünleri ile daha uyumlu olduğu düşünülüyormuş. Tavuk gibi beyaz etler, genellikle fırın yemekleri veya makarna sosları gibi yemeklerde tercih ediliyor. Tabii turistiklere yönelik yapan yerler de olabilir.
5. Uzun makarnaları asla kesme!
Kesmek isteselerdi uzun makarna yapmazlardı değil mi? Kuralların çoğu doğallık ve orijinalliği koruma içgüdüsü ile oluşmuş demiştim. Kesilen makarna, tipik İtalyan yemek kültürüne ve makarna pişirme geleneğine ters düşüyor. Tencerem küçük diye spagettiyi kırdığımı gören ev arkadaşlarım kafayı yemişti, çevrenizde İtalyanlar varken tavsiye etmem. Biraz sabırlı olursanız ıslanarak yumuşayan makarna tencereye sığmaya başlıyor zaten. Yerken de kesici aletlerle kesilerek yenmemeli. Çatala sarılarak yenmeli.
Daha bahsedilecek çok kural var ama en önemlileri bunlar. Farklılıklar sebebiyle özellikle geleneksel restoran ve kafelerde minik çaplı bir kültür şoku yaşanması da çok olası: İtalya’da Kültür Şokunu En Çok Hissedeceğiniz Yer bence geleneksel İtalyan restoran ve kafeleri çünkü.
İtalyanların günlük hayatta her alanda ortaya çıkan gelenekselliği ve kuralcılığı; özellikle İtalyan mutfağını, sadece lezzetli yemekler olarak değil, hazırlarken ve yerken ritüelleriyle de öne çıkan bir kültür haline getirmiş. Bu kültüre uyum sağlamak hem daha derinlemesine deneyimlememize hem de onu daha iyi anlamamıza yardımcı olur.
Bir yerli gibi beslenmeye çalışıp (İtalya’da İtalyan Gibi Beslenmek) yerlilerin tercih edeceği restoranlarda (İtalya’da Yerel Restoran ve Dondurmacı Bulma Rehberi), o bölgeye özgü malzemelerle hazırlanmış ünlü yemeklerini (İtalya’da Hangi Şehirde Ne Yenir?) denemek önemli.
Başka yazılarda görüşmek üzere, musmutlu seyahatler 🙂
Seyahatolojistiniz <3
